KONKURS PRZEDMIOTOWY Z HISTORII DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

Terminy:

1) pierwszy stopień –  5 listopada 2020 r. 

2)  drugi stopień – 24 listopada 2020 r.,

3)  trzeci stopień – 23 lutego 2021 r.

 

REGULAMIN KONKURSU PRZEDMIOTOWEGO
Z HISTORII DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W ROKU SZKOLNYM 2020/2021 - pobierz:   regulamin-historia.pdf

Zakres materiału: Zakres_wiedzy_i_umieje__tnos__ci_oraz_wykaz_literatur_Wojewo__dzkiego_Konkursu_Przedmiotowego_z.docx

 

 

Zakres wiedzy i umiejętności oraz wykaz literatur Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Historii  dla uczniów szkół podstawowych województwa śląskiego  w roku szkolnym 2020/2021

 

Szkoła Podstawowa nr 1 i. Karola Miarki w Rydułtowach

 

I.          Zakres umiejętności /taki sam na II i III stopniu konkursu/

Sytuowanie zjawisk, wydarzeń i procesów historycznych w czasie i przestrzeni; porządkowanie chronologiczne; dostrzeganie zmian w funkcjonowaniu społeczeństw i  związków pomiędzy różnymi dziedzinami życia; dostrzeganie ciągłości rozwoju cywilizacyjnego i  kulturowego. Charakteryzowanie zjawisk, wydarzeń i procesów historycznych; dostrzeganie i wyjaśnianie związków przyczynowo – skutkowych; wyjaśnianie znaczenia wydarzeń dla  rozumienia współczesnego świata. Pozyskiwanie i porównywanie informacji pochodzących z  różnych źródeł; Tworzenie narracji historycznej w oparciu o informacje pochodzące z różnych źródeł; formułowanie wniosków i ocen.

 

II. Zakres treści

 

I stopień

Stopień szkolny.

Zakres wiedzy i umiejętności oraz proponowanej literatury opracowuje i przekazuje uczniom szkoły szkolna komisja konkursowa - § 6.2 regulaminu konkursu.

 

Temat wiodący:

"Narodziny, rozkwit, upadek i odrodzenie państwa polskiego na tle dziejów Europy i świata do 1795 roku "

 

1.        Prehistoria. Koczowniczy a osiadły tryb życia człowieka.

2.         Dzieje Polski i powszechne od czasów starożytnych do roku 1795.

2.1       Treści szczegółowe ujęte w punktach I–XVII podstawy programowej dla szkoły podstawowej.

 

Szczegółowo:

 

I.               Treści kształcenia z historii

 

1.         Przemiany trybu życia człowieka w czasach najdawniejszych.

2.         Cywilizacje Bliskiego i Dalekiego Wschodu (lokalizacja w czasie i przestrzeni).

3.         Społeczeństwo, system władzy, wierzenia i kultura starożytnego Egiptu.

4.         Państwo i religia w starożytnym Izraelu.

5.         Cywilizacja grecka (warunki i położenie geograficzne, ustrój, społeczeństwo, wierzenia, kultura).

6.         Cywilizacja rzymska (organizacja państwa i społeczeństwa, ekspansja i budowa imperium, kultura).

7.         Powstanie i rozprzestrzenienie się chrześcijaństwa.

8.         Dziedzictwo antyku (kultura materialna i duchowa).

9.         Arabowie i świat islamski (religia, podboje, kultura).

10.       Bizancjum i Kościół wschodni (położenie, organizacja państwa, prawo, kultura).

11.       Początki cywilizacji zachodniego chrześcijaństwa w Europie (państwo Franków, odrodzenie cesarstwa na zachodzie Europy, przyczyny i skutki rozłamu Kościoła w XI w, stosunki miedzy papiestwem a cesarstwem).

12.       Geneza i przebieg krucjat.

13.       Społeczeństwo średniowiecznej Europy (społeczeństwo stanowe, system lenny, rola miast i wsi oraz życie ich mieszkańców).

14.       Kultura materialna i duchowa średniowiecznej Europy (kultura rycerska i miej-ska, styl romański i gotycki, miejsce Kościoła i zakonów w rozwoju cywiliza-cyjnym, szkolnictwo i uniwersytety).

15.       Polska za pierwszych Piastów w X-XII w. (plemiona polskie, znaczenie chrztu Polski, przemiany kulturowe i cywilizacyjne, rozwój i kryzys państwa,  osią-gnięcia pierwszych Piastów, stosunki z sąsiadami, monarchia patrymonialna.

16.       Polska dzielnicowa i zjednoczona (skutki statutu Krzywoustego, podział pań-stwa, problem krzyżacki i zagrożenie tatarskie, osadnictwo

oraz lokacje miast i wsi, pozycja Kościoła, proces jednoczenia państwa polskiego - rola Władysława Łokietka, polityka wewnętrzna i zagraniczna Kazimierza Wielkiego, zmiany terytorialne).

17.       Związki Polski z Węgrami w XIV i XV wieku.

18.       Unie Polski i Litwy – w XIV i XV w. (przyczyny i skutki unii, relacje polsko-krzyżackie, monarchia stanowa a rozwój uprawnień szlachty, gospodarka i kul-tura).

19.       Wielkie odkrycia geograficzne (przyczyny i skutki odkryć geograficznych dla Europy i Nowego Świata, kierunki wypraw i odkryć, wielcy podróżnicy, posia-dłości kolonialne Hiszpanii i Portugalii).

20.       Humanizm i odrodzenie (cechy kultury renesansowej, nowe prądy kulturowe, znaczenie druku dla rozwoju kultury europejskiej, wielkie postacie kultury rene-sansu i ich dzieła).

21.       Reformacja i kontrreformacja (geneza i skutki, nowe wyznania chrześcijańskie, reakcja Kościoła Katolickiego na reformację).

22.       Polska i Litwa pod rządami ostatnich Jagiellonów (polityka zagraniczna Jagiel-lonów, przywileje szlacheckie a rola mieszczan i chłopów, przyczyny i skutki Unii Lubelskiej, stosunki wyznaniowe, kultura i sztuka renesansu na ziemiach polskich, osiągnięcia piśmiennictwa polskiego).

23.       Pierwsi władcy elekcyjni i ich polityka.

24.       Ustrój i społeczeństwo Rzeczypospolitej Obojga Narodów (demokracja szla-checka i jej organy, artykuły henrykowskie, konfederacja warszawska, zasady wolnej elekcji, ewolucja ustroju XVI-XVII w., sytuacja gospodarcza).

25.       Kultura i sztuka baroku.

26.       Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVII w. (wojny Rosją, Turcją i Szwecją, powstanie Bohdana Chmielnickiego, zmiany terytorialne, skutki wojen, kryzys społeczny, gospodarczy i polityczny Rzeczypospolitej w II poł. XVII w.).

27.       Formy państwa nowożytnego (monarchia absolutna i parlamentarna).

28.       Europa w dobie oświecenia (kultura, sztuka, nauka, głowni twórcy i ich dzieła, nowe idee polityczne, przemiany ustrojowe i gospodarcze w Europie).

29.       Rzeczpospolita Obojga Narodów w pierwszej połowie XVIII w. (położenie międzynarodowe, kryzys państwa i pierwsze próby reform, przemiany w gospo-darce, kulturze i oświacie).

30.       Powstanie Stanów Zjednoczonych (przyczyny wojny o niepodległość, ustrój USA, miejsce Polaków w walce o niepodległość USA).

31.       Rzeczpospolita pod rządami Stanisława Augusta Poniatowskiego (pierwsze re-formy, konfederacja barska, reformy Sejmu Wielkiego i Konstytucja 3 Maja, wojna w obronie konstytucji, powstanie kościuszkowskie, rozbiory - przyczyny              i skutki.

32.       Rewolucja francuska (geneza i skutki, nowe idee polityczne i społeczne, charakterystyka dyktatury jakobińskiej, przemiany ustrojowe).

33.       Europa napoleońska (przemiany polityczne, społeczne, gospodarcze i terytorialne w Europie).

34.       Sprawa polska w epoce napoleońskiej (Legiony Dąbrowskiego, Księstwo Warszawskie, polityka Napoleona wobec Polaków).

2. Zakres umiejętności

Uczeń:

1.         umiejscawia wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie i przestrzeni,

2.         posługuje się terminologią historyczną,

3.         dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym,

4.         wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski,

5.         dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą,

6.         wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych,

7.         ocenia postacie, fakty i wydarzenia historyczne.

8.         opisuje sposób działania władz publicznych i innych instytucji,

9.         wykorzystuje zdobytą  wiedzę do rozumienia i oceny wydarzeń życia publicznego

 

II stopień

1. Cywilizacje starożytne:

a) koczowniczy a osiadły tryb życia - skutki rewolucji neolitycznej; 

b) cywilizacje Starożytnego Wschodu (Mezopotamii, Egiptu i Izraela) oraz cywilizacje starożytnej Grecji i Rzymu - lokalizacja w czasie i przestrzeni oraz  charakterystyka struktur społecznych i systemu wierzeń;

c) porównanie systemu sprawowania władzy oraz organizacja społeczeństwa w Egipcie, Atenach peryklejskich i Rzymie;

d) najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej świata starożytnego

w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, architekturze, sztuce, literaturze;

e) narodziny oraz rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa.

2. Świat islamski i Bizancjum.

a) zasięg podbojów arabskich i ich wpływ na Europę;

b) zasięg i osiągnięcia cesarstwa bizantyjskiego.

3. Władza, społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy.

a) państwo Franków;

b) rozłam w Kościele w XI wieku oraz relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską;

c) system lenny i podziały społeczne w średniowieczu;

d) życie średniowiecznego miasta i wsi;

e) kultura rycerska;

f) styl romański i styl gotycki;

g) rola Kościoła w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego. 

4. Polska w okresie wczesnopiastowskim.

a) państwo pierwszych Piastów;

b) odbudowa i rozwój państwa Piastów za rządów Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego;

c) dokonania Bolesława Krzywoustego;

5. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego.

a) przyczyny oraz skutki rozbicia dzielnicowego; 

b) sytuacja międzynarodowa ziem polskich w okresie rozbicia dzielnicowego; 

c) proces zjednoczenia państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku.

6. Polska w XIV – XV wieku.

a) rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV i XV wieku;

b) dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej oraz w polityce zagranicznej; 

c) unia Polski z Litwą;

d) związki Polski z Węgrami w XIV i XV wieku;

e) relacje polsko-krzyżackie w XIII–XV wieku; 

f) rozwój monarchii stanowej i uprawnień stanu szlacheckiego.

7. Wielkie odkrycia geograficzne.

 a) przyczyny i skutki odkryć geograficznych

b) najważniejsze dokonania odkrywców na przełomie XV i XVI w.

8. Europa w XV i XVI wieku.

a) cechy renesansu europejskiego i najważniejsze osiągnięcia przedstawicieli tej epoki; 

b) przyczyny i następstwa reformacji; 

c) kontrreformacja w Kościele katolickim. 

9. Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów.

a) najważniejsze wydarzenia w dziedzinie polityki wewnętrznej ostatnich Jagiellonów;

b) polityka zagraniczna ostatnich Jagiellonów;

c) unia realna pomiędzy Polską a Litwą;

d) demokracja szlachecka;

e) życie gospodarcze w XVI wieku;

f) największe osiągnięcia polskiego renesansu;

g) reformacja na ziemiach polskich.

10.  Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII wieku.

a)         Przyczyny i skutki wojen Rzeczypospolitej z Rosją, Szwecją i Turcją;

b)         przyczyny i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie;

c)         zakres chronologiczny i zasięg terytorialny potopu szwedzkiego;

d)         najważniejsze bitwy w XVII wieku: pod Kircholmem, Kłuszynem, Chocimiem, Zbarażem, Beresteczkiem, Wiedniem;

e)         kultura baroku - przykłady architektury i sztuki.

11. Europa w XVII i XVIII wieku.

a)         monarchia absolutna na przykładzie Francji Ludwika XIV;

b)         idee oświecenia w nauce, literaturze, architekturze i sztuce;

c)         reformy oświeceniowe w Prusach, Rosji i Austrii.

12. Rzeczpospolita Obojga Narodów w I połowie XVIII wieku.

a)         przejawy kryzysu państwa w epoce saskiej;

b)         pozycja międzynarodowa Rzeczypospolitej w czasach saskich.

13.  Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.

a)         przyczyny i następstwa amerykańskiej wojny o niepodległość;

b)         wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

14. Wielka rewolucja we Francji.

a)         główne przyczyny rewolucji i jej rezultaty;

b)         Deklaracja praw człowieka i obywatela.

15.  Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej

a)         przykłady naprawy państwa za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego;

b)         obrady Sejmu Wielkiego oraz najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 maja;

c)         konfederacja targowicka i jej następstwa;

d)         polskie oświecenie i przykłady sztuki okresu klasycyzmu

16. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII wieku.

a)         zmiany terytorialne w Rzeczpospolitej w czasie rozbiorów;

b)         przyczyny i skutki powstania kościuszkowskiego;

17. Epoka napoleońska

a)         wojny napoleońskie

b)         utworzenie Legionów Polskich we Włoszech;

c)         powstanie Księstwa Warszawskiego, jego ustrój i terytorium; 

 

 

III stopień

Treści kształcenia ze stopnia II oraz:

1.         Europa po kongresie wiedeńskim.

a)         przebieg i decyzje kongresu wiedeńskiego, w odniesieniu do Europy, w tym do ziem polskich

b)         przebieg Wiosny Ludów w Europie;

c)         najważniejsze przejawy rewolucji przemysłowej - wynalazki i ich zastosowania, obszary uprzemysłowienia, zmiany struktur społecznych i warunków życia.

2.         Ziemie polskie w latach 1815–1848.

a)         okres konstytucyjny Królestwa Polskiego – ustrój, osiągnięcia w gospodarce, kulturze i edukacji;

b)         przyczyny wybuchu powstania listopadowego, charakter zmagań i następstwa  powstania;

c)         położenie Polaków w zaborach pruskim i austriackim, na obszarze ziem zabranych

oraz w Rzeczypospolitej Krakowskiej;

d)         główne nurty oraz postacie Wielkiej Emigracji i ruch spiskowy w kraju;

e)         przyczyny i skutki powstania krakowskiego

3.         Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku.

a)         procesy zjednoczeniowe Włoch i Niemiec;

b)         przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych; 

c)         przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX wieku;

d)         nowe idee polityczne i zjawiska kulturowe.

4. Powstanie styczniowe.

a)         pośrednie i bezpośrednie przyczyny powstania;

b)         charakterystyka działań powstańczych;

c)         formy represji popowstaniowych;

5.  Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX wieku.

a)         cele i metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej – rusyfikacja, germanizacja (kulturkampf), autonomia galicyjska; 

b)         postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do zaborców – trójlojalizm, praca organiczna, ruch spółdzielczy; 

c)         narodziny i pierwsze lata istnienia nowoczesnych ruchów politycznych (socjalizm, ruch ludowy, ruch narodowy); 

6. I wojna światowa.

a)         główne przyczyny wybuchu wojny;

b)         specyfika działań wojennych (wojna pozycyjna, działania powietrzne i morskie); 

c)         rewolucje i wojna domowa w Rosji.

7. Sprawa polska w czasie I wojny światowej.

a)         stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej w przededniu i po wybuchu wojny;

b)         umiędzynarodowienie sprawy polskiej (akt 5 listopada 1916 roku, rola USA i rewolucji rosyjskich).

8. Europa i świat po I wojnie światowej.

a)         kulturowe i cywilizacyjne następstwa wojny; 

b)         postanowienia konferencji paryskiej oraz traktatu w Locarno;

c)         totalitaryzmy (włoski faszyzm, niemiecki nazizm, system sowiecki).

9. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej.

a)         formowanie się centralnego ośrodka władzy państwowej

b)         proces tworzenia granic II RP;

c)         wojna polsko-bolszewicka i jej skutki.

10. II Rzeczypospolita.

a)         ustrój polityczny Polski na podstawie konstytucji marcowej z 1921 roku;

b)         przyczyny, przebieg i skutki przewrotu majowego;

c)         rządy sanacji, zmiany ustrojowe (konstytucja kwietniowa z 1935 roku); 

d)         główne kierunki polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej (system sojuszy i polityka równowagi);

e)         reformy i odrodzenie gospodarcze II RP; 

f)         narodowościowa i wyznaniowa struktura państwa polskiego.

11. Droga do wojny.

a)         polityka hitlerowskich Niemiec;

b)         polityka ustępstw Zachodu wobec Niemiec Hitlera;

c)         pakt Ribbentrop-Mołotow.

12. Wrzesień 1939 roku. Agresja Niemiec (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września).

a)         etapy wojny obronnej;

b)         przykłady szczególnego bohaterstwa Polaków. 

13. II wojna światowa i jej etapy.

a)         przełomowe wydarzenia II wojny światowej (polityczne i militarne);

b)         polityka Niemiec na terenach okupowanej Europy;

c)         główne decyzje konferencji wielkiej trójki (Teheran, Jałta, Poczdam).

14. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką.

a)         polityczna i militarna działalność polskiego państwa podziemnego;

b)         powstanie warszawskie.

15. Sprawa polska w czasie II wojny światowej.

a)         działalność rządu RP na wychodźstwie;

b)         działania polskich formacji na różnych frontach i obszarach toczącej się wojny.

16. Świat po II wojnie światowej.

a)         przyczyny i skutki rozpadu koalicji antyhitlerowskiej oraz początki zimnej wojny;

b)         okoliczności powstania NRD i RFN;

c)         państwa NATO i Układu Warszawskiego;

d)         konflikty doby zimnej wojny (wojny w Korei, Wietnamie i Afganistanie; blokada Berlina

i kryzys kubański;

e)         proces rozpadu ZSRR na przełomie  lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych;

f)         przemiany społeczno-polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1989– 1991;

g)         główne etapy rozwoju Unii Europejskiej.

17. Początki komunizmu w Polsce.

a)         okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów;

b)         postawy Polaków wobec nowych władz.

18. Polska w latach 1956–1981.

a)         realia życia społecznego i kulturalnego z uwzględnieniem specyfiki czasów gomułkowskich

i gierkowskich;

b)         różnorodność przyczyn kryzysów społecznych  1968, 1970, 1976, 1980 i ich konsekwencje; 

c)         ruch społeczny „Solidarność”.

19. Dekada 1981–1989.

a)         przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, jego przebieg i konsekwencje;

b)         porozumienia „okrągłego stołu”, jego uczestnicy i postanowienia.

 

II.             Proponowana literatura

 

I i II stopień

1.         Podręczniki do nauki historii dla szkół podstawowych.

2.         Atlas historyczny .Od starożytności do współczesności. Nowa Era [lub inny]

3.         Maresz T., Juszczyk K., Historia w źródłach nie tylko pisanych, t.1. Starożytność

 i   Średniowiecze, Toruń 2004 ; t.2. Czasy nowożytne, Toruń 2004

4.         Elekcje królów w epoce przedrozbiorowej, Muzeum Historii Polski https://muzhp.pl/pl/c/676/elekcje-krolow-w-polsce-przedrozbiorowej

5.         Tadeusz Kościuszko – człowiek, który wyprzedzał swoje czasy, Muzeum Historii Polski https://muzhp.pl/pl/c/1355/tadeusz-kosciuszko-czlowiek-ktory-wyprzedzal-swoje-czasy

 

III stopień

1.         Podręczniki z historii dla szkół podstawowych.

2.         Atlas historyczny .Od starożytności do współczesności. Nowa Era [lub inny]

3.         Maresz T., Juszczyk K., Historia w źródłach nie tylko pisanych, t.2. Czasy nowożytne, Toruń 2004 i t.3, XX wiek i Czasy współczesne, Toruń 2005.

4.         Czy potrzeba było cudu? Bitwa warszawska 1920 r., Muzeum Historii Polski, https://muzhp.pl/pl/c/1148/czy-potrzeba-bylo-cudu-bitwa-warszawska-1920-r

5.         Trzej prezydenci II RP, Muzeum Historii Polski, https://muzhp.pl/pl/c/2300/trzej-prezydenci-ii-rp

6.         Solidarność w czterdziestą rocznicę narodzin ruchu społecznego, Muzeum Historii Polski, https://muzhp.pl/pl/c/2335/solidarnosc-w-czterdziesta-rocznice-narodzin-ruchu-spolecznego

 

 Zakres umiejętności

Uczeń:

1.         umiejscawia wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie i przestrzeni,

2.         posługuje się terminologią historyczną,

3.         dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym                  i cywilizacyjnym,

4.         wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski,

5.         dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą,

6.         wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk                i procesów historycznych,

7.         ocenia postacie, fakty i wydarzenia historyczne.

8.         opisuje sposób działania władz publicznych i innych instytucji,

9.         wykorzystuje zdobytą  wiedzę do rozumienia i oceny wydarzeń życia publicznego.